Postęp w rozwoju inteligencji młodzieży polega nie tylko na wzroście sprawności i wydajności umysłowej, lecz także na jakościowym skoku w zakresie funkcji intelektualnych. Rozwój zdolności operowania pojęciami abstrakcyjnymi, wzrost umiejętności rozwiązywania proble­mów i dokonywania różnorodnych operacji w płaszczyźnie werbalnej i symbolicznej przyczynia się do coraz głębszego rozumienia związków zachodzących między faktami i zjawiskami oraz do ujmowania ogólnych praw naukowych, a zatem umożliwia szerszą orientację w rzeczywisto­ści. Posługiwanie się nowymi sposobami i formami myślenia oddziałuje na inne procesy poznawcze: spostrzeganie, uwagę, procesy pamięci i wy­obraźni.Ta nowa struktura inteligencji, zwana przez Piageta inteligencją formalną, oparta na myśleniu hipotetyczno-dedukcyjnym, ustala się właśnie w wieku 11—15 lat i nadal usprawnia w okresie szkoły śred­niej. Operacje formalne cechuje uniezależnienie się formy rozumowania od jego treści.