W średnim wieku szkolnym musi przystosować się do no­wych wymagań programowych na szczeblu wstępnej systematyzacji wiedzy, a także do indywidualnych i zróżnicowanych wymagań wielu nauczycieli, pod których opiekę przechodzi, oraz do różnych kryteriów ocen — surowszych lub łagodniejszych, zależnie od osobowości nauczy­ciela. Pod koniec szkoły podstawowej przed młodzieżą staje koniecz­ność wyboru określonego typu szkoły i kierunku dalszego kształcenia ogólnego lub zawodowego — do czego nie jest jeszcze zazwyczaj przygotowana intelektualnie i społecznie. Przejście do szkoły średniej wiąże się z radykalną zmianą środowiska szkolnego, a czasami — u młodzieży przebywającej w internatach — z oderwaniem od rodziny; napotyka ona wówczas dodatkowe trudności przystosowawcze. Sytuacja młodzieży, która pozostaje pod opieką rodziny, ulega jednak również zmianie. Tworzą się nowe wzorce zachowania w związku z no­wymi rolami społecznymi.