Przemiany hormonalne i płciowe nie są jednak najbardziej istotnym czynnikiem oddziałującym na całokształt świadomości dorastającej młodzieży. Dojrzewanie należy ujmować przede wszystkim jako proces kształtowania się osob o w o- ści społecznej pod wpływem środowiska zewnętrznego, co zakła­da konieczność wypracowania przez jednostkę nowych form przystoso­wawczych. Już we wczesnej fazie adolescencji, zwanej również średnim wie­kiem szkolnym, która przypada na wiek od 11 do 15 roku życia (nieco wcześniej u dziewcząt niż u chłopców), na podłożu oddziaływa­nia rozmaitych czynników wewnętrznych i zewnętrznych wytwarzają się nowe formy równowagi organizmu ze środowiskiem. Zmienia się sytuacja dziecka w domu i w szkole, dokonują się też istotne zmiany w jego osobowości.