Właściwy obraz samego siebie zależy w dużej mierze od stopnia umiejętności samooceny. Zdolność dokonania oceny własnych cech oso­bowości i charakteru jest jeszcze niewielka w pierwszej fazie adolescen- cji. Dzieci 11- i 12-letnie oceniają siebie dość powierzchownie i je­dnostronnie, poprzestając na ujmowaniu właściwości wyglądu zewnętrz­nego oraz ocenie sprawowania w szkole i postępów w nauce; w opi­niach innych ludzi o sobie szukają przede wszystkim tego, co dotyczy ogólnej oceny ich zachowania i osiągnięć szkolnych. Dopiero starsza młodzież wytwarza sobie bardziej pogłębiony obraz własnej osoby uwzględniający szereg istotnych właściwości psychicznych. Zdolność do samooceny wiąże się z rozwojem zainteresowań życiem psychicznym oraz ze wzrostem krytycyzmu. Początkowo młodzież kry­tykuje i ocenia swoje otoczenie, czyniąc to często w sposób przesadny, pozornie bezkompromisowy, a w istocie dość jednostronny.